Vrijdag 10 november is ‘Dag van de Mantelzorg’. Veel mantelzorgers zijn zwaar belast. De strekking van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) luidt: ‘Wat kan je zelf en welke hulp kan uit je netwerk geboden worden’. Mantelzorgers verlenen onbetaalde zorg aan chronisch zieken, gehandicapten, ouder of kind. “De ons omringde landen kent het woord mantelzorger niet, natuurlijk wordt daar ook informele zorg verleend”, zegt Robert Beekman van EVA, de mantelzorg ondersteuningsorganisatie. Een verklaring: Nederland onderbrak vijftig jaar lang het leidende idee van verzorging in huislijke kring.
“Nederland sloeg als enige land in Europa in de jaren ’60 de richting in van verzorging in intermurale voorzieningen van gehandicapten en ouderen. Liefst op afgelegen locaties werden de zorgbehoeftigen weggestopt. Anderen zorgden voortaan voor vader en moeder van 65 jaar en geestelijk – of lichamelijk gehandicapte kind. “Met het in handen geven van deze zorg aan professionals, wilde Nederland de toon zetten in de wereld van de zorg”, aldus Beekman. “We dachten bovendien dat andere landen, Duitsland, België en Denemarken, ons voorbeeld wel snel zouden volgen.”
Mies Bouwman & Carl Muller
In de Tv- uitzending ‘Open het dorp’, het eerste grote geldinzamelingprogramma op de Nederlandse televisie, werd in één nacht een woongemeenschap en zorginstelling voor gehandicapten in de bossen bij Arnhem gefinancierd. Is Mies Bouwman de schuld van onze verkeerde afslag vijftig jaar geleden? Nederland had het gevoel het gidsland te zijn in de ‘beschaafde’ wereld met haar intermuralisering. De kosten werden gedekt door de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) van 1968. Maar toen op het loonstrookje voor de AWBZ -/- 17% stond, bleek de solidariteit zijn grenzen te hebben. Betalen voor andermans kind of bejaarde ouders. Het werd te duur, het roer moest om er werd (weer) meer beroep gedaan op familie, buren en vrijwilligers. Maar die mopperden: ”We betalen er toch voor”.
Een eerste signaal dat de verkeerde weg gekozen was, kwam uit Dennendal, een instelling voor geestelijk gehandicaptenzorg, medio 1974. Carel Muller, de directeur, pikte het niet langer dat zijn patiënten (vanaf toen gingen ze ‘pupillen’ heten) weggestopt werden. Zijn idee van ‘verdunning’, was dat gehandicapten (later gingen zij mensen met een beperking heten), in de stad behoorden te wonen. Maar die buurt wilden geen zwakzinnigen (zoals ze toen genoemd werden) in hun wijk. Muller een baardige welbespraakte hippie in een broekpak, zag de toekomst scherp. De zorg instituties keerden terug in straat en stad en de buren werden de enthousiaste en meest betrokken vrijwilligers.
Volgens een Leids onderzoek gaf in 2017 18% van de Leidenaren mantelzorg. Eén 1 op de 7 Leidse mantelzorgers ervaart zijn ‘mantel’ als lood zwaar, eigenlijk niet vol te houden dus. Als er niet meer geld komt voor de thuiszorg in dit kabinet, wordt de zwaarte van de indicatie, die toegang geeft tot voorzieningen, meer aangescherpt, is de prognose. Meer werk voor mantelzorgers, dus. De AWBZ is opgeheven, bejaardenhuizen en ‘Ons Dorp’ zijn dicht . Het intermurale uitstapje van vijftig jaar is voorbij, de cultuuromslag galmt nog door in de mantelszorgdag.
