Neem de zachte haartjes die groeien op de balzak van de geitenbok en hang die enige tijd in de rook van wierook. Stop deze haartjes vervolgens al rokend in de gehoorgang van de patiënt’. Zo luidde het advies van de Leidse professor Boerhaave in 1716 voor zijn patiënt, een dove Weense Princes.
Dit recept staat in de inleiding van het boek van bioloog Margreet Wesseling over Boerhaave, de Botanicus. Over Boerhaave ’s kwaliteiten als arts, de aandacht die hij schonk aan de patiënt was bijzonder in die tijd en zijn uitstekende waarnemingsvermogen is al veel geschreven. Ook zijn gave als docent brachten hem veel roem, door zijn studenten die uitwaaieren over de wereld werd zijn faam verspreid. Boerhaave zelf, geboren in Voorhout, kwam behalve een tripje naar Breda, Leiden bijna niet uit.
Het boek van Wesselink gaat over zijn onbekende kant, Boerhaave de botanicus. In 1709 werd hij hoogleraar geneeskunde en plantkunde aan de Leidse Universiteit met als nevenfunctie perfect van de Hortus Botanicus. Medicijnen werden in die tijd bereid uit aftreksels van kruiden, extracten van bladeren, boombast- en planten smeerseltje. De doctoren maakten hun eigen medicijnen nog net als de klassieke genezers uit de Griekse oudheid, zoals Hippocrates waarna de dokter eed genoemd is.
Oud-Poelgeest
Boerhaave bracht de duizenden planten die in de Hortus groeiden in kaart en beschreef hun helende eigenschappen. Hij correspondeerde met de collegae botanici van over hele wereld en ruilde zaden met zijn talrijke buitenlandse relaties. De Leidse Hortus met haar bijna 6.000 planten werd hem al gauw te klein. Onder ander door zijn huwelijk met een rijke Leidse koopmansdochter, Maria Dolenveaux, was hij een vermogend man geworden en kocht het landgoed Oud-Poelgeest in Oegstgeest. In de tuinen erom heen had hij 24 keer meer plaats voor botaniseren dan in de Hortus.
Boerhave had bij zijn leven al internationale erkenning. Carolus Linnaeus, de beroemde Zweedse grondlegger van onder andere de botanische naamlijst, kwam bij hem op bezoek en noemde zijn tuinen een paradijs. Het boek van Wesseling is een eerbetoon aan een man met onverwoestbare werklust, een arts die zich een nieuw vakgebied eigen maakte en zoveel botanische kennis vergaarde dat hij daarmee internationale faam verwierf.
Boerhaave Botanicus, zijn tuinen, zaaiboeken en botanische vrienden geschreven door Margreet Wesseling. ISBN 978-90-5997-274-2, 254 pag., ca. 350 illustraties in kleur, kost € 29,50. Uitgave Primavera Pers, Sint Jacobsgracht 22a, 2311 PW Leiden.