Hoe breng je mensen in beweging die al jaren in de bijstand zitten? Op welke manier motiveer je hen voor vrijwilligerswerk, voor het ontbijt te gaan zwemmen of dagelijks de krant te lezen in de bibliotheek? Wat moet je doen opdat sommige bijstanders de houding van onverschilligheid van zich afschudden en ophouden met futloos niksen? ‘Op basis van vrijwilligheid met hen persoonlijk, langdurig en intensief contact onderhouden, praten, luisteren en stimuleren’, luidt het antwoord.
Dat staat in het rapport: ‘Persoonlijke begeleiding in de bijstand’ van het ministerie van SZW. Eén van de drie onderzoek gemeenten waar deze kennis werd opgedaan was Leiden. Helmond en Tilburg de anderen. Onze stad neemt in het onderzoek en onderzoeksresultaten een prominente plaats in.
De reden dat deze landelijke pilot ook in Leiden gehouden werd, was dat eerder een voorstel van de gemeenteraad, werd omarmd om langjarige bijstanders meer aandacht te schenken. In 2016 werd het ‘Project Door, eerst in de wijken Leiden Zuid en Roodenburg en later ook in de Slaaghwijk geïntroduceerd. Participatiecoaches zochten bijstandsgerechtigden op en praten vaak en intensief met hen. De gesprekken vonden plaats op buurtontmoetingsplekken, de zelfde plaatsen waar ook activiteiten in de wijk georganiseerd werden.
Voor ‘Project Door’ werden 250 bijstandsgerechtigden, minstens 27 jaar oud en minimaal 1,5 jaar in de bijstand, geselecteerd. Her doel was geïsoleerde bijstandsgerechtigde die nauwelijks nog hun huis uitkwamen te bewegen weer buitenshuis sociale contacten te (durven) aangaan.
Een Leidse participatiecoach: “Kenmerkend voor de deelnemers was hun gemis aan eigenwaarde en geloof in eigen kunnen”. Behalve de veel tijd opslorpende veelvuldige gesprekken, verrichtte de coach ook kleine dienstjes voor zijn cliënt, vulde formulieren in en zocht op internet wat een seizoenabonnement bij de zwembad De Zijl kostte. Hiermee bouwde hij een vertrouwensband op.
De groep waarmee gewerkt werd in Leiden was 60% vrouw, 44% vijftigplusser en ongeveer de helft had een migratieachtergrond. Veel van hen hadden geen andere opleiding genoten dan basisonderwijs. Twee derde sprak gebrekkig Nederlands.
Kosten baten
Maar zijn er door het project in Leiden, met ca. 4.000 Leidse bijstandsgerechtigden ook mensen doorgestoomd naar werk? In hoeveel gevallen heeft de gemeente de jaarlijkse kosten van een bijstandsuitkering, € 14.000 per jaar, nu terugverdiend? Vanaf het begin van het project was het evident dat deze geïsoleerde langdurig bijstander niet naar betaald werk geleid zouden worden. Dat was voor deze groep echt een ‘brug te ver’. De beoogde en bereikbare doelen waren gezondheid-, welzijnswinst en levensgeluk. Geen enkele financiële besparing dus? Jawel, ook van deze maatschappelijke winst kan de geldelijke opbrengst berekend worden. Besparingen op ggz- en het wmo-gebruik waarvan de geschatte besparing op respectievelijk € 500 en € 1.400 per persoon per jaar bedragen. De minder maatschappelijke schade, bijvoorbeeld door criminaliteit werd geschat op 3.000 euro per jaar. Alles bij elkaar schat de overheid een totale besparingen bij intensieve begeleiding van een arbeidsbeperkte op ongeveer € 5.000 per persoon per jaar.
