In Museum Volkenkunde is vanaf 10 juli ‘First Americans’ te zien. “Het verhaalt over de inheemse Amerkanen”. In de exhibitie wordt de geschiedenis van de oorspronkelijk bewoners van Noord Amerika getoond, verbeeld door eigen kunstenaars. Hun energie en bovenal hun veerkracht. Volkeren die werden gemarginaliseerd, van hun gebieden verdreven en trots cultuur zijn op hun traditie.
De tentoonstelling in Volkenkunde loopt gelijktijdig met de exhibitie over Pilgrims in de Lakenhal en draagt bij aan ‘Leiden 400 jaar’. Kunst- en gebruiksvoorwerpen, kleding, tekeningen, wapens, sieraren, keramiek, foto’s en fashion allen authentieke getuigenissen van de oorspronkelijk bewoners. De hedendaagse kunstwerken worden gecombineerd met een selectie historische objecten uit de eigen collectie.
Lidchi staat bij haar rondleiding wat langer stil bij de portrettengalerij van vrouwen in traditionele kleding. De drie glossy foto’s tonen zelfbewuste vrouwen omringd met traditionele objecten uit hun cultuur die nog actueel en springlevend is. “Vrouwen zijn de kennisbewaarders van de stam”, vertelt Lidchi.
Vanaf de komst van de Europese kolonisten in de 15 e eeuw stonden taal, kunst, leefgewoontes en religie van de inheemse gemeenschappen onder druk. De Europeanen noemden de oorspronkelijke bevolking van Noord Amerika ‘Indianen’. De ontdekker van dit continent, Columbus strijkt in de geschiedenisboekjes de eer op, dacht dat hij in India belandt was en noemde de ‘wilden’ die hij ontmoette zo. En als er wat te veroveren viel, dan waren onze betovervoorvaders er als de kippen bij. De Spaanse helm, op de cartoons over de Peublo Revolt van Jason Garcia, herinnert echter aan de smadelijke nederlaag die de Spanjaarden leden in 1608 en voordat zij uit New Mexico werden. De strijdknots in een vitrine iets verderop verwijst naar de oorlogen die gevoerd werden.
Met de zorgvuldig geselecteerde kunstvoorwerpen duidt de tentoonstelling de ware volksaard. Die van een bespiegelend kunstzinnig volk, levendig en respectvol naar hun voorouders en de natuur. Te zien zijn artistiek symbolen als de wampum, een sieraad van aan elkaar geregen schelpen. Kunstig gemaakt schoeisel, de mocassins en andere kunstzinnige kledingstukken.
Strijd voor erkenning
Het verging de inheemse Amerikanen niet veel beter dan andere inheemse volkeren in de wereld. Zij moesten zich schikken in de ‘American way of life’. Zij waren sterk verbonden aan hun land, maar ze werden weggezet in reservaten, waar ze verkommerden. Een soort gedwongen integratie werd hen in de jaren ’50 van de vorige eeuw opgedrongen. Daar ontstond in de 60-er en ’70-er jaren, een revolutionair vruchtbare tijd, hun tegencultuur. Raciale spanningen tot gevolg. Net als Berkeley, Parijs en de Amsterdamse Maagdenhuisbezetting werden in de 60-70’er jaren jonge generaties geïnspireerd en gingen tot actie over. Bijvoorbeeld door de vreedzame bezetting van het eiland Alcatraz, het voormalige gevangeniseiland in de baai van San Francisco, waarmee een groepje jonge inheemse Amerikaanse activisten in 1969 streden voor meer autonomie voor hun volk. De koperen riem van Greg Lewis (Pueblo of Acoma) is gemaakt van een koperen buis van de gevangenis en roept deze herinnering op. Minneapolis was één van de steden waar de inheemse Amerikanen naar toe moesten verhuizen. Ironisch genoeg de zelfde stad waar Floyd George doodgedrukt werd en waarmee ‘black lives matters’ een wereld podium kreeg. Het gevecht van de American Indian Movement‘ voor erkenning, hun talen en kunst, is in volle gang laat de tentoonstelling zien..
Ten afscheid loop ik met Henrietta Lidchi nog naar buiten. Op de zijmuur van Volkenkunde is een metershoge kleurrijke muurschildering van YatikaStarr Field. “Het mooiste stukje”, zegt zij, ‘hier, zie je die geschilderde hand waar het licht uitstraalt. Een symbool veerkracht?
