De Leidse Binnenstad werd vanaf de middeleeuwen gebouwd voor weggebruikers op twee en vier benen. Het ging jaren goed, tot de auto geleidelijk alle ruimte opslokte. “Paal en perk’ moest gesteld worden. Na de zomer kunnen Leidenaren meepraten over het (verder) autoluw maken van het centrum. Van 18 juli t/m 31 augustus neemt B.&W. hierop een voorschotje. Maar hoe wordt de ruimte verdeeld tussen de overgebleven verkeersdeelnemers, de voetgangers en fietsers?
Het stadsbestuur maakt het gebied van de Koornbrug tot het Gangetje, de Botermarkt en de Nieuwe Rijn auto luw. “Niet erg ambitieus”, vinden Wilna Lubbers en Boudewijn Leeuwenburgh van de Voetgangersbeweging, “maar goed, ’t is een beginnetje” .
Met ‘De fiets op 1’ rangschikt het college van B.&W. daadkrachtig de fiets boven de auto. “Hiermee bedoel ik niet dat de fiets boven geschikt is aan de voetganger”, neemt verkeerswethouder Ashley North (GroenLinks) iets van zijn kloekheid terug. Nevengeschikt dan? Gecombineerde openbare ruimte van voetganger en fietser leiden soms wel tot problemen.
Na de fotoshoot loop ik met de twee verenigingsbestuurders de Botermarkt over. Lekker ontspannen, kletsend met z’n drieën naast elkaar, midden op straat? Ja, het trottoir van de Botermarkt staat vol fietsen.
Een geagiteerd fietser komt ons achterop en slalomt scherp langs ons. Dit is mijn ruimte, lijkt de haastduivel ons duidelijk te willen maken. “Dat is een speedelec”, zegt Leeuwenburgh, die fiets haalt 45 km per uur”. “Een autoluw gebied vergt eenduidige regelgeving”. “Voetgangers moeten zich veilig voelen en onbezorgd kunnen flaneren, grote snelheidsverschillen tussen verkeersdeelnemers zijn ongewenst”.
Shared space
Een gebied voor wandelaars en fietsers heet ‘Shared Space’. Steeds meer gemeenten richten plekken in hun stad zo in. Maar de gemeente Den Haag wil er nu juist weer vanaf. Bij de herinrichting van de Haagse binnenstad in 2013 werd ervoor gekozen geen duidelijke afscheiding meer te maken tussen voetgangers- en fietsersgebied. Maar bij de steeds groeiende drukte, leidde dit tot chaos. Het omgekeerde gebeurt in een stukje Amsterdam, achter het Centraal Station bij de Pont en OV. Daar wil men Shared Space introduceren. Verkeersdeelnemers moeten zelf maar goed opletten en voor een soepele doorstroming zorgen.
Hoe kun je nu ‘t veiligs en meest ontspannen wandelen en fietsen op de Botermarkt? Daarover hebben Leidenaren inspraak deze zomer. De (on) voorspelbaarheid van het gedrag van de voetganger ter plekke is zeker een factor. Op de Botermarkt loopt men te flaneren en stappen wandelaars onverhoeds naar links om een etalage te bewonderen of gaat rechts uit de flank om naar het laatste leegstaande terrastafeltje te rennen. Soepele regels zijn gewenst die ergernis en aanrijdingen voorkomen. Een voetgangersgebied waar alleen fietsers op reguliere fietsen als gast zijn toegestaan, misschien. “Zoals nu op het Kooiplein, waar snorfietsen, scooters of e-bikes zijn verboden”.
Catharinabrug
Schoonheid gaat voor veiligheid”, dacht de ontwerper van de slanke Catharinabrug over de Rijn (tussen Catharinasteeg en Stille Mare) wellicht toen hij de bestrating ontwierp. De ronde bogen in het plaveisel in verschillende grijstinten brengen wandelaars in de war. Voetgangers zwalken halfweg de brug naar links, de kortste route nemend naar de overkant. Achterop rijdende fietsers passeren hen links en rechts. Het gaat bijna altijd goed, want de fietser let op. “Psychologische gedragsbeïnvloeding”, zegt Leeuwenburgh. Volgens hem werkt de belijning desoriënterend. Geen voetganger staat er bij stil dat ze de brug delen met fietsers. Wiens verantwoordelijkheid is het dan, dat aanrijongelukje met de fietser op de Botermarkt en de Catharinabrug? De wandelaar, de fietser of het stadsbestuur door hun(on) doordachte keuzen?
