Op 6 augustus 1945, ruim 75 jaar geleden, gooide de Amerikaanse luchtmacht een atoombom op de Japanse havenplaats Hiroshima, twee dagen later was Nagasaki het doelwit van een A-bom. “Wij hadden onze tentoonstelling ‘De Bom’ aanvankelijk in augustus gepland, vertelt Kris Schiermeier, directeur Japanmuseum SieboldHuis, maar covid-19 gooide roet in ’t eten”. De tentoonstelling ‘De Bom’ is te zien vanaf 25 september tot volgend jaar 17 januari, zij toont de verschrikkelijke gevolgen van het bombardement en heeft een boodschap: ”Dit nooit meer”
door Hans Schuurman
Als gevolg van het bombardement werden in 1945 meer dan 200.000 mensen gedood, in later jaren overleden nog eens honderd duizenden Japanners als gevolg van stralingsziekte. Kort na dit bombardement gaf Japan zich over waarmee de Tweede Wereldoorlog in Azië eindigde. Hun gebruik van massavernietigingswapens werd door de Amerikanen gemotiveerd met de reden dat de verovering van het Japanse eilandenrijk, waardoor zij veel troepen verloren, aanzienlijk zou bespoedigen. Jaren later echter erkenden hooggeplaatste militairen dat meer andere overweging speelde. De Amerikanen hadden net de atoombom ontwikkeld in hun supergeheime Manhattan project en zij wilde de wereld, met name Rusland, hun spierballen laten zien.
Naast het historische verhaal over de militaire en politieke achtergronden, legt de tentoonstelling ‘De Bom’ vooral de nadruk op persoonlijke verhalen. Het onbeschrijflijk leed dat de burgers werd aangedaan. De bom in Nagasaki werd niet afgeworpen boven oorlogsindustriegebied van Mitsubishi maar op de woonkern van de stad. Hartverscheurende beelden worden getoond zoals de van de afdrukken van ontvelde handen op geblakerde kleding, een horloge dat stil staat op 11 uur 2, het tijdstip van de explosie en versmolten muntjes uit een broekzak die evenmin een misverstand laat bestaan over de alles vernietigende hitte explosie. Indrukwekkende foto’s, films, kindertekeningen en interviews verhalen over hen die getroffen werden. Onder de verhalen van overlevenden is die van de Nederlandse matroos Johan Schram, die als krijgsgevangene in de haven van Nagasaki werkte en zich gelukkig op voldoende afstand van het episch centrum van de bominslag bevond.
Symboliek
Wel geteld slechts 173 bomen overleefde de atoomexplosie. Dit zijn ‘de bomen die alles zagen’ zeggen de inwoners van Hiroshima. Overal ter wereld worden nakomelingen van de overlevingsbomen geplant om aandacht te vestigen de historische gruwel daad en ecologie en biodiversiteit. Vorige week ontving Leiden ook een ‘hibaku-jumoku’’. De boom wordt in de Hortus opgekweekt en later in het Blekerspark geplant.
In de bovenste zaal een kleurig gordijn van .… “gevouwen papieren kraanvogels”, zegt Schiermeier. Zij vertelt vervolgens de legende van de 12-jarige Sasaki Sadako. Het meisje leed aan leukemie als gevolg van de A-bom straling en zij geloofde dat als ze nu maar duizend kraanvogels had gevouwen, zij van de kanker genezen zou zijn. Ze bleef maar door vouwen, ook na die duizend en bezweek aan haar ziekte. “Hartverscheurend”, zegt Schiermeier. “In dit verhaal zit ook de symboliek van hoop, de kraanvogel is in Japan hiervan het zinnebeeld”. Het streven naar een wereld zonder massavernietigingswapens is het gedachte achter de tentoonstelling in het Japanmuseum SieboldHuis. Nadere informatie: www.sieboldhuis.org
