Als je in Leiden een boom wil kappen, moet je in de plaats daarvan een nieuwe planten om de natuurwaarde op het zelfde niveau te houden. Onze gulle moeder natuur is voor ons aardbewoners 24/7 aan ’t werk. Zij zuivert water, lucht, de bodem enz. enz., maar stuurt ons nooit een rekening. Maar de gemeente Leiden licht meer dan eens de hand met haar eigen compensatieregels, bleek uit onderzoek. En dat voor een stadsbestuur die zo graag anderen de les leest over natuurbehoud.
door Hans Schuurman
Soms moeten bomen gekapt worden voor huizenbouw, wegenaanleg of zoals in de Merenwijk snel groeiers te rooien die na 50 jaar tot enorme sta-in-de wegs uitgroeiden. Snel, sneller, snelst groeiende bomen in deze nieuwe wijk dacht men in de jaren 70 van de vorige eeuw. Wij willen een groen, groenere, nee de groenste wijk in de polder ten Noorden van de stad. Er werden (te) veel gelijksoortige bomen geplant, die zonder saneringsplan ten prooi vielen aan ziekten.
Bij het verlenen van een kapvergunning verplicht de gemeente de aanvrager als tegenprestatie geld te storten in een boomfonds van de zelfde ‘boomwaarde’, met een bedrag waarmee de ecologische kwaliteit van bomen in geld wordt uitgedrukt. Dat geld dat betaald wordt aan het Bomenfonds zou de vergunninghouder moeten stimuleren om bomen te planten. Maar die ziet deze storting steeds vaker als afkoopsom, een aflaat waarmee hij z’n geweten afkoopt. Leiden is miljonair, op de bankrekening van het boomfonds staat € 1,2 miljoen. Maar nieuwe bomen, ho maar. Volgens de reparabele Rekenkamercommissie Leiden& Leiderdorp, wordt sjoemelt de gemeente herplant niet en vergeet geld te storten in het bomenfonds. Dat gaat ze gemakkelijk af, want de gemeente heeft twee gedaanten, de kapvergunning aanvrager én de kapvergunning autoriteit.
Deze onderzoekers illustreren het falen van de gemeente met een half dozijn voorbeelden. Bij de Zijldonk aan het Wervenpad werden in 2020 drie bomen gekapt met herplantplicht, het lapje grond was in blijde verwachting van een eik en een zoete kers. Voor de derde boom die niet vervangen hoefde te worden, deed de gemeente geen storting in het Bomenfonds.
De gemeente legde zich zelf de plicht op om binnen een jaar na het vellen van de bomen een compensatieplan in te dienen met soort, omtrek, exacte locatie en de toegepaste groeiplaatsverbetering. De vergunninghouder, weer de gemeente Leiden, moest binnen een jaar een eik en een zoete kers (her) planten. Met een herplant verplichting voor twee van de drie bomen er staat er een en er werd ook geen storting gedaan in het Bomenfonds.
Er is een nieuwe bomenverordening in voorbereiding die ook gaat over bomen in (particuliere) tuinen. De ‘Groen Norm’ werd hierin ge geïntroduceerd. Daar gaat de gemeente voortaan ook op letten! De nieuwe bomenverordening is vrijgegeven voor inspraak en tot en met donderdag 4 maart te vinden op www.leiden.nl/inspraak.
De respectabele Rekenkamercommissie Leiden & Leiderdorp concludeert dat de Bomenverordening en het Bomenfonds onvoldoende garanderen dat compensatie van gekapte bomen plaatsvindt: “Hierdoor is in de afgelopen jaren het bomenbestand in zowel kwantitatieve als kwalitatieve zin verslechterd. Redenen hiervoor zijn te vinden in de onduidelijk formulering van de Bomenverordening, maar ook in de uitvoering van dit bomenbeleid”. Voorgaande tekst is een citaat van de hoofdconclusie op blz. 4 in de aanbiedingsbrief van de rekenkamercommissie d.d. 22 februari 2021. Die brief gaat specifiek in op wat de uitkomsten van het onderzoeksrapport betekenen voor de voorgestelde nieuwe bomenverordening.
De kritiek van de rekenkamercommissie is niet mals. Ik hoop dat de gemeente wakker schrikt. Veel hoop heb ik evenwel niet dat er op korte termijn iets verbetert voor de bomen in Leiden. Hoewel het Beleidsakkoord 2018-2022 “Samen maken we de stad” zinnen bevat als “Ook gaan we meer bomen planten” (blz. 15), wordt dit in de beleidsuitvoering volstrekt niet waargemaakt. Het mantra in Leiden is de afgelopen jaren “bouwen, bouwen, bouwen” en dit gaat in de praktijk ten koste van stedelijk groen, versterkt door het feit dat er geen bomenbeleid is! Er is bij de gemeente Leiden geen visie op een betekenisvolle aanplant van bomen (de huidige ambitie is 50 extra bomen per jaar) , geen visie op onderhoud en bescherming van bomen, geen visie op de vervanging van bomen aan het einde van hun levensduur. Afdelingen stedelijk groenbeheer in veel andere gemeenten treden wervend naar buiten met bomenbeleidsplannen, bomenkaarten, inzichtelijke websites en heldere procedures om bomen te beschermen. Ik zie dat bijvoorbeeld in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Haarlem en Den Haag. Soms treden daar ook aansprekende vertolkers van het bomenbeleid bij naar voren, zoals Hans Kaljee, de hoofdstedelijk bomenconsulent. Dat werkt erg inspirerend voor de inwoners in de stad en ook naar inwoners van andere steden (daar reken ik mijzelf onder). De gemeente Leiden laat het op bomengebied ernstig afweten. En dat voor de stad met de oudste en meest gerenomerrde Hortus in ons land. De Groene Kaart verdwijnt in Leiden als beleidsinstrument en daarvoor in de plaats komt een wankele en onduidelijke Groene norm. Die Groene Kaart is zeker niet perfect. Zo is van de 96 bomen die er in 2017 op die kaart bij zijn gekomen zelfs de administratie onvindbaar. Bij navraag kon de gemeentelijke organisatie mij niet de gegevens verstrekken welke bomen het precies betreft en waar de besluiten over die 96 bomen zijn terug te vinden. Een analyse ontbreekt in het geheel over het “waarom”; waarom lukt het niet om de Groene Kaart goed te onderhouden en om de procedures in de huidige bomenverordening als gemeente te respecteren? Volgens mij heeft de gemeente Leiden er gewoonweg geen geld voor over om het bestand van de 76.000 bomen goed bij te houden. Veel andere gemeenten maken blijkbaar wel keuzen die leiden tot een ordelijk bomenbeheer; een bomenbeheer waarbij bomen bovendien als open data beschikbaar worden gesteld. Waarbij die bomendata bovendien via inzichtelijke bomenkaarten, waarop alle straat- en laanbomen individueel met naamgeving en boomkenmerken worden getoond, op de gemeentelijke websites zijn opgenomen. Gelukkig zie ik – mede naar aanleiding van de inspraak die gaande is betreffende de door het college van B&W op 19 januari 2021 voorgestelde nieuwe bomenverordening- momenteel een brede coalitie van burgers ontstaan die een beter bomenbeleid in Leiden willen: betere bescherming van bomen, méér bomen en ruimte voor bomen om in de stad oud te kunnen worden.
Dit als reactie op je lezenswaardige artikel op schuurman1942.nl Hans
2021.02.28 Eduard Groen