De tentoonstelling ’God op aarde’ Keizer Domitianus, is vanaf 17 december tot 22 mei 2022 te bezoeken in Rijksmuseum van Oudheden (RMO). Het Romeinse rijk beleefde tijdens zijn regeerperiode gouden tijden. Maar waarom werden zijn verdiensten vergeten en staat hij te boek als een tiran die na 15 jaar regeren zijn verdiende loon kreeg, zeven dodelijke messteken? “Domitianus voelde zich ver verheven boven anderen en miste een politieke antenne”, antwoordt een van de samenstellers Nathalie de Haan.
door Hans Schuurman
De tentoonstelling met meer dan 275 kunstvoorwerpen leidt u rond in het Rome van de eerste eeuw na Christus. Een verhaal over macht, rijkdom, intriges en moord. Topmusea uit Rome, Parijs, Londen, New York en Malibu (VS) stelden het RMO originele beelden, portretten, glaswerk, juwelen en gebruiksvoorwerpen ter beschikking, samen met reliëfplaten en wandschilderingen. De rijke collectie, samen met een enkele replica, verschaffen inzicht in de Romeinse leefwereld van die tijd. “Domitianus liet veel gebouwen in Rome neerzetten, en er viel voor hem ook wat te bouwen want er had net een enorme brand gewoed die veel gebouwen had verwoest. Maar bijna niemand weet nog dat Domitianus de opdrachtgever was.” Na zijn dood werd deze keizer uit de geschiedenis geschreven.“
Domitianus zorgde ook voor de financiering van de bouwplannen middels profijtelijke oorlogsvoering waarbij kostbaarheden geroofd werden. Hij voltooide het Colosseum, de arena voor volksvermaak waar gladiatoren op leven en dood wilde beesten bevochten. Het atletiekstadion met 25.000 zitplaatsen, is nu een beroemd plein in Rome, Piazza Navona. Bij het volk maakte hij zich grenzeloos populair met brood en spelen. Evenzeer geliefd was hij bij het leger die in de overwonnen gebieden mochten plunderen. Maar bij de elite, de bovenlaag van de bevolking, daar was hij minder getapt. Zij voelden zich door hem niet gehoord noch serieus genomen en gemarginaliseerd als machtsfactor. Tot hun grote ergernis verlangde hij van hen aangesproken te worden als ‘god’ en ‘heer’.
Zwart diner
In de tentoonstelling staat een zwart etensservies, dat servies heeft een verhaal: Om te tonen wie er echt de baas was in Rome, nodigde Domitianus enkele van zijn felste tegenstanders uit voor een dinertje. Het etentje vond plaats in het donker, de gasten zaten op een grafsteen waarop al hun naam stond en kregen zwarte gerechten geserveerd. De keizer vertelde zijn tafelgenoten vervolgens over de onvermijdelijkheid van de dood. De gasten kwamen met de schrik vrij en kregen de volgende dag het afgewassen vaatwerk, hun ‘grafsteen’ (die van zilver bleek!) en zilveren bestek thuisbezorgd. Dat kon niet goed gaan. Kort erna staken zijn ‘vertrouwelingen’ een mes tussen zijn ribben, met zeven messteken verder was hij dood. Na deze fysieke moord volgde ook karaktermoord. Zijn beelden werden vernietigd, zijn beeltenis van de munten geveild. Hij werd gewist uit de geschiedenis. “Dit levensverhaal van keizer Domitianus heeft ook een tijdloze boodschap”, aldus De Haan “Een heerser die zich ver boven anderen verheft, verliest ook de verbondenheid en wordt vermoord en verguisd”. Info: www.rmo.nl/domitianus
