De Leidse biologe Rinny E Kooi presenteerde vorige week een boekje over de Japanse cipres dat zij samen schreef met de historicus Davey Verhoeven. De Japanse cipres werd begin 19e eeuw uit Japan in Nederland ingevoerd door de Philip Franz Von Siebold, arts op het VOC handelseilandje Decima bij de stad Nagasaki.
door Hans Schuurman
Dr. Rinny Kooi schrijft over de herkomst en kenmerken en Verhoeven gaat in op de historische betekenis van de boom in de Japanse cultuur. Kooi geniet in Leiden ruime bekendheid als botanisch curator van het Singelpark. Tevens is zij de Nederlandse Ambassadeur van het Vredesbomen project Green Legacy in Hiroshima. Tot 2013 was zij docent biodiversiteit van dieren bij de universiteit. Davey Verhoeven studeerde Koloniale en Globale geschiedenis. Tegenwoordig verricht hij onderzoek hij in de Universiteitsbibliotheek naar dagboeken van een ‘opperhoofd’ (bestuurder) van de Nederlandse handelspost in Nagasaki, Japan uit de negentiende eeuw.
“De Japanse cipres (Cryptomeria japonica) is zowel biologisch als cultureel een bijzondere boom”. “Monotype”, zegt Kooi, hetgeen betekent dat in het geslacht Cryptomeria maar één soort is, dat is japonica. In vroegere tijden had het geslacht Cryptomeria een hele grote verspreiding op de aarde. Overal stierf het uit, behalve in een klein gebied in Japan. Daarom is de Japanse cipres een endeem. In Japan is deze cipres de nationale boom, een indrukwekkende boom, die er veel voorkomt en tot 80 meter kan uitgroeien. Het is een goede CO 2 omzetter en levert bruikbaar hout. Volgens de shintoïstische mythologie ontstond de eerste boom nadat een Japanse god zijn baardharen in de grond plantte.
Von Siebold
De Japanse cipres werd door Philipp Franz von Siebold, de naamgever van Japanmuseum Siebold Huis aan het Rapenburg, meegenomen naar Nederland en onder andere in de Hortus botanicus van Leiden aangeplant. “Het moet heel wat zorg gekost hebben om de zaden tijdens de lange zeereis levend te houden”, meent Kooi. Von Siebold (1796 – 1866) was van 1823 tot 1829 dokter op Decima de Nederlandse handelsnederzetting bij Nagasaki. Hij werd bekend door zijn verzamelingen op het gebied van de Japanse flora en fauna en volkenkunde.
Von Siebold nam in 1826 deel aan de hofreis vanuit Decima reisde hij naar Edo, de toenmalige naam van Tokyo, voor bezoek aan de Shogun, die hoogste militaire leider van het land. Op die reis verzamelde hij vermoedelijk onder andere zaden van planten die hij later naar Nederland meenam. Japan sloot zich in de jaren volledig af van de rest van de wereld. Maar die paar zaadjes meegenomen door de VOC arts, naar Leiden was het begin van de verspreiding van deze cipres over Europa.
Japanse cipres, uitgeverij Ginkgo is drietalig, Nederlands, Engels en Japans, 47 blz., rijk geïllustreerd kost € 7.75 euro en te verkrijgen in de boekhandel en aan de balie van het Von Sieboldhuis aan het Rapenburg.
