De voormalig reddingboot ‘De Zeemanspot’ legde maandag aan bij de Zijlpoort. Het bezoek van deze boot, nu een partyboot met vrijwilligersbemanning, was een eerbetoon aan de vrijwel onbekende Leidse verzetsheld Abraham Filippo. Wie was deze Leidenaar naar wiens geesteskind deze boot genoemd werd waarmee in de Tweede Wereldoorlog het verzet en gezinnen van Nederlandse zeelieden ondersteund werd? Een zeekapitein met organisatietalent en héél veel lef.
door Hans Schuurman
Op 10 mei 1940, de dag dat Nazi Duitsland ons land binnenviel, lag de Veendam, een schip van wat later de Holland Amerika Lijn (HAL) zou heten, aan de Wilhelminakade in Rotterdam. Kapitein Filippo zou over enkele uren naar New York vertrekken maar de Luftwaffe die mijnen had gedropt in de Nieuwe Waterweg, maakte de doorvaart onmogelijk.
‘Op dat moment realiseerde Filippo, de 58 jarige gezagvoerder, zich wellicht onvoldoende dat zijn zeemansloopbaan voorgoed teneinde was’, vertelt Iman van den Bos (70). Op het terras van ‘De Poort’ bij de Zijlpoort, staande voor de voormalige reddingsboot ‘De Zeemanspot’. Als secretaris van Stichting Gedenkteken Zeemanspot en Nationaal Steunfonds. Vertelde hij zijn gehoor over dit onbekende stukje geschiedenis over het verzet in Wereldoorlog 2. ’Maar Filippo zal zich wel gerealiseerd hebben dat de opvarenden van Nederlandse schepen buitengaats voor langere tijd van hun thuishaven en gezinnen ware afgesneden’. Die inschatting bleek later ook correct, want na enige dreigementen werden de rederijen in oktober 1941 door de bezetter niet toegestaan dat de gage van zeelieden werd betaald aan de gezinnen.
Bestuurslid van den Bos: ‘Kapitein Filippo richtte met een paar vertrouwelingen waaronder mijn grootvader, naar wie ik vernoemd ben, een fonds op om de gezinnen van Nederlandse zeevarenden te onderhouden. Het werd ‘De Zeemanspot’ genoemd’. En Van den Bos vervolgt: ‘De meeste van de 18.000 zeelieden konden na 1940 niet naar Nederland terugkeren. Op de 10e mei bevonden zich ca. 800 Nederlandse koopvaardijschepen buitengaats. Deze bemanningen leveren wereldwijd tijdens de Tweede Wereldoorlog een belangrijke bijdrage aan de geallieerde strijd waarvan velen dit met de dood moesten bekopen. Van de ca. 800 schepen gingen er meer dan 400 verloren waarbij meer dan 3.500 bemanningsleden omkwamen’. De Zeemanspot heeft voor ongeveer 4.700 gezinnen van koopvaarders gezorgd, 1400 van marine personeel en 300 gezinnen van leden van de landmacht met een totaal budget van fl. 5.200.000.
Het initiatief van kapitein Filippo’s ontwikkelde zich later het Nationaal Steunfonds (NSF) dat uitgroeide tot de bankier en financier van het verzet. Een dat door een recente film met de zelfde naam, gaf bekendheid aan dit huzarenstukje waarmee de bezetter werd misleid. ‘Filippo komt in dat verhaal helemaal niet voor’, zegt Van den Bos met spijt. De hoofdpersoon en held in de film is Walraven van Hall, wiens ondergronds werk ontdekt werd en vervolgens door de nazi’s gefusilleerd. Tijdens de bezetting wist de NSF 120 miljoen gulden bijeen te brengen waarmee het verzet en 150.000 onderduikers ondersteund werden.
Locoburgemeester Julius Terpstra nam bij deze gelegenheid documenten in ontvangst over de Leidse ‘geuzenzoon’ Filippo. En kreeg de vraag hoe Leiden haar verzetsheld uit de Tweede Wereldoorlog publiekelijk kon eren. Er is wel een straat in Leiden Zuidwest genoemd naar de Zaans bankier Walraven van Hall die de hoofdrol speelt in de film ‘Bankier van het verzet’. De wethouder beloofde zich te bezinnen op de vraag hoe een waardige herinnering te geven aan de co-financier van het verzet, de Leidse Abram Filippo
Bij de foto: Iman van den Bos voor de Zeemanspot, die met deze naam de nagedachtenis van de Leidse verzetsheld Abram Filippo levend houdt.