Welk boek uit de tentoonstelling ‘Boeken die geschiedenis schreven’, die nog tot 4 september te zien is in het Rijks Museum voor Oudheden (RMO), had volgens de bezoekers de meeste invloed op de wereld van vandaag? Dat maakt Carel Stolker, voorzitter van de selectiecommissie, bekend op 31 augustus. Uit de miljoenen boeken van de Leidse universiteitsbibliotheek werden voor een keuze 25 voorgeselecteerd.
door Hans Schuurman
Bij deze 25 schrijvers en denkers zijn klinkende namen van mensen die in Leiden bij voorbeeld studeerden, college gaven of mogelijk hun (later) beroemd geworden werk hier lieten drukken in een van de vooruitstrevende drukkerijen. Volgende week woensdagavond worden drie genomineerden gepresenteerd waarvan hun werk en studie door deskundige sprekers wordt toegelicht.
Genomineerd zijn de Fransman René Descartes (1596 – 1650) met: ‘Discours de la méthode’, Leiden 1637, dat wordt toegelicht door dr. Erik-Jan Bos (Erasmus Universiteit Rotterdam). René Descartes werd beroemd met het zinnetje: ‘cogito ergo sum’, oftewel: ‘ik denk, dus ik ben’. Hij stond aan de wieg van wat nu de moderne filosofie wordt genoemd. Het is de nieuwe methode om onszelf en de wereld om ons heen te onderzoeken. Hij ging uit van de gedachte dat al wat je niet kunt bewijzen in twijfel getrokken dient te worden. Descartes waarschuwde is letterlijk van alle tijden.
Tweede genomineerde is de Nederlandse Anna Maria van Schurman (1607 -1678) met Dissertatio de ingenii muliebris […], Leiden 1641, besproken door dr. Pieta van Beek (Universiteit Utrecht). Schurman was de eerste vrouw die (in Utrecht) college mocht volgen, maar wel buiten het zicht van de mannen, natuurlijk. Zij schreef een revolutionair boek over de geschiktheid van de vrouw in de wetenschap. Zij correspondeerde met de grote geleerden van de wereld van de tijd. Schurman publiceerde haar werk bij een Leidse drukker. Ze was een talenwonder en ook goed huis in theologie en filosofie. Zij onderhield een uitvoerige correspondentie met geleerde mannen en vrouwen in Europa. Haar pleidooi voor wetenschapsbeoefening door vrouwen bezorgde haar grote internationale bekendheid. Met haar nominatie gaven de bezoekers bij hun keuze vast een signaal af dat het aantal vrouwen, 5 van de 25, wel wat mager was.
De derde genomineerde is Albert Einstein geboren in Ulm, Duitsland,1879 -1955) een Duits-Zwitsers-Amerikaanse theoretisch natuurkundige van Joodse afkomst. Over het typoscript met aantekeningen van Albert Einstein, gepubliceerd in Zeitschrift für Mathematik und Physik, Leipzig 1914, daarover spreekt prof. dr. Dirk van Delft (Universiteit Leiden). Einstein kwam voor het eerst naar Leiden in 1911, en noemde onze stad ‘dat verrukkelijke plekje grond op deze dorre aarde’. In 1920 werd hij tot bijzonder hoogleraar aan de universiteit van Leiden benoemd en kwam jaarlijks een maand in het Leidse wonen, waarbij hij verbleek op de Hooigracht als gast van zijn vriend en collega Lorentz. Beroemd werd Einstein om de vergelijking E = mc2 (Energie is gelijk aan de Massa maal de snelheid van het licht (c ) in het kwadraat over tijd en ruimte.
‘Boeken die geschiedenis schreven’ met essays over de 25 (in het boek zijn het er 26) werken, geven meer context en achtergronden. Het boek is samengesteld door Kasper van Ommen en Garrelt Verhoeven van de Universiteit Bibliotheek Leiden, prijs € 27,50. Verkrijgbaar in de boekhandel en in de museumwinkel RMO.
