Na 35 jaar stopt de Stichting Industrieel Erfgoed Leiden (STIEL). Vanaf 1987 hebben (vrijwillige) bestuurders, rusteloze pleitbezorgers voor restaureren en herbestemmen van oude bedrijfsgebouwen, zich beijvert om Leidens’ rijke erfgoed van de sloophamer te redden. Opstallen uit een voorbij tijd opknappen, dat was 35 jaar geleden echt niet vanzelfsprekend. “Het grootste compliment dat wij ooit in een publieke bijeenkomst ontvingen, was: “STIEL heeft ons de ogen geopend”, zeggen de (oud) bestuurders Paulina Bruring en Fred Sengers. “Na 35 jaar is onze missie volbracht”.
door Hans Schuurman
Op 8 september wordt in een bijeenkomst van het Erfgoedcafé teruggeblikt op deze periode. “En met voldoening”, aldus beide (oud) bestuursleden. Eén van de initiatiefnemer van STIEL in het midden van de ’80 jaren was Henk Budel, later benoemd tot erevoorzitter. Hij zag voorbeelden in Engeland van oude industriële gebouwen die vakkundig opgeknapt waren en een nieuwe eigentijdse bestemming kregen. “Waarom niet in Leiden”, dacht Budel. Leiden heeft een rijke traditie in maak-industrie waarvan de fabrieken en werkplaatsen nu soms op de nominatie staan gesloopt te worden.
STIEL was in de beginjaren super actief met ‘t scouten van veelal voor woningbouw bestemde plekken in de stad waar industrieel erfgoed stond. Maar behalve voor de idealistische gedacht van visueel behoud van de geschiedenis moest ook voor de herbestemming een economisch rendabele oplossing worden gevonden. Aan de oppervlakte kwam het spanningsveld tussen wat in het oorspronkelijke gebouw behouden kon blijven en toch exploitabel.
Lobby
De werkzaamheden van STIEL die door talrijke vrijwilligers verricht werden, bestonden uit het gebouw in kaart brengen, documenteren, nader onderzoeken en ‘t fotograferen van het industrieel erfgoed. Door artikelen, tentoonstellingen en bijeenkomsten werden deze gegevens gepubliceerd of anderzijds naar buiten gebracht. De gegevens werden gebruikt in een politieke lobby naar het stadsbestuur. Bezwarenprocedures voeren werd evenmin geschuwd. Maar over het algemeen bestond tussen STIEL en de gemeente een de constructieve samenwerkingshouding gebaseerd op het gezamenlijk idee waardevolle monumenten in Leiden te behouden, bevestigen beide (oud) bestuurders. Tussen STIEL en de Historische Vereniging ‘Oud Leiden’ ontstond door de jaren heen een innige samenwerking. De schare vrijwilligers, donateurs en talrijke sympathisanten van STIEL legden veel gewicht in de schaal in de lobby met andere partijen. Vele oude bedrijfsgebouwen kregen door de bemoeienis van de Erfgoedstichting een monumentenstatus
Enkele tientalen gebouwen die het behouden waard waren werden met hulp van STIEL van de ondergang gered. Een greep daaruit: TNO aan de Wassenaarseweg; Scheltema; De Nobel, de Marktsteeg; de Smederij van De Geijn; de Watertoren; de schoorsteen van Wasserij de Arenden en de Meelfabriek.
De tentoonstelling over de geschiedenis van STIEL wordt geopend tijdens een Erfgoedcafé op 8 september en kan bezocht worden tijdens de Open Monumentendagen op 10 en 11 september. Tijdens het Erfgoedcafé geven oud-voorzitter Fred Sengers en oud-wethouder en plaats vervangend voorzitter van de Historische Vereniging Oud Leiden Jan-Jaap de Haan een voordracht.
