Op 15 maart bij de voor Provinciale Staten – en het Waterschap Rijnland verkiezingen verandert de gemeente van het systeem van decentrale – naar centrale stemmentelling. Een wetswijziging dwong gemeenten dit op omdat de fouten van oververmoeide stembusleden die in de kleine uurtjes (te) telfouten maakten, niet meer ‘gecorrigeerd’ mogen worden. De centrale stemmentelling komt de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van de uitslag ten goede, luidt de officiële lezing van de gemeente.
door Hans Schuurman
De huidige manier van tellen is nu dat na het sluiten van het stembureau om precies 21.00 uur, alle stemmen van ieder stembureau afzonderlijk worden geteld. Eerst telt men de toegelaten kiezers alsmede het aantal stemmen op lijstniveau. Na het vaststellen van deze voorlopige uitslag worden alle stemmen geteld op kandidaatsniveau. Bij eventuele afwijkingen worden de tel bescheiden gecontroleerd en zo nodig in afstemming met – en onder verantwoordelijkheid van de stembureau voorzitter gecorrigeerd. Bij de maart verkiezingen worden ’s avonds alleen de stemmen per lijst geteld op de stembureaus. De volgende dag wordt op één centrale locatie de stemmen per lijst én per kandidaat geteld. In de Hooglandse Kerk die volop werkruimte biedt, worden alle stembiljetten uit de stad bijeengebracht voor deze nauwkeurige (her)telling. In de nieuwe regelgeving wordt de verkiezingsuitslag met centrale telling de uitslag.
Kleine uurtjes
Stembureauleden maken lange uren en door vermoeidheid veel fouten. Hun ‘werktijden’ zijn nu buitensporig en vraagt om problemen. Zij moeten tijdig aanwezig zijn voor de inrichting van het stemlokaal die om klokslag 7.30 uur opent. De vijf stembureauleden, daarvan moeten er altijd drie aanwezig zijn, werkten met onderbrekingen tot sluitingstijd om 21.00 uur. En dan begint het zwaarste deel van hun ‘werkdag’, het stemmentellen. In de meeste gevallen worden de stembusleden ondersteund door een team van tellers. De hel club is niet zelden bezig tot over twaalven. Bij dubbele verkiezingen, zoals op 15 maart of in 2021 met de Tweede Kamerverkiezingen plus het referendum over hockey op Cronesteijn, liep ’t vaak uit tot in de kleine uurtjes. Misschien niet toevallig werd bij de 2021 verkiezingen bij 40% van de Leidse stembureaus een foutmarge met onverklaarbare verschillen geconstateerd. ‘De ervaring leert dat tijdens het telproces diep in de nacht eerder telfouten worden gemaakt en het langer duurt om deze vervolgens te achterhalen’, is een citaat uit een gemeentelijke rapport.
Bij de komende dubbele verkiezingen wordt niet, zoals in coronatijd, vervroegd gestemd, iedereen komt op de verkiezingsdag opdraven, volle stembussen tot gevolg. Met de kans dat op de woensdag de 15 maart best wel eens behoorlijk laat kan worden. Gelukkig staat nu de volgende dag een groep uitgeslapen frisse tellers in de Hooglandse Kerk klaar voor de centrale stemopname. Kwaliteit kost wat. De centrale stemopneming kost ca. € 62.500 meer dan decentrale stemopneming.
