In ons allen huist een diep verlangen erbij te horen. Gewoon lekker mee te doen in de samenleving zonder je veel te hoeven aanpassen en een beetje respect en waardering terug te krijgen. Dat was de boodschap van prof. dr. Tineke Abma bij haar benoemingsrede als bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie aan de Universiteit Leiden. Wat kun je zélf hieraan doen en welke belemmeringen vind je op je weg?
door Hans Schuurman
Het lijkt wel of Tineke Abma (Joure, 1964) in haar loopbaan zich heeft voorbereid om de ontwikkeling van ouderenparticipatie een stevig zetje te geven. Abma was verpleegkundige, studeerde en promoveerde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam in de gezondheidszorg. Werkte voor de Universiteit van Maastricht in het Amsterdam Mc. En bleef haar interessegebied, de cliëntenparticipatie in de ouderenzorg, toegewijd.
Abma: “Meedoen in de maatschappij is voor ouderen erg belangrijk maar in de huidige samenleving maakt het de senioren niet gemakkelijk”. Zoek het bij je zelf”, adviseert Abma. Zodra mensen de pensioengerechtigde leeftijd bereiken, volgt een versluierde uitsluiting opdat tijd ontstaat voor andere nuttige activiteiten. Jonge ouderen laten hun volle (digitale) agenda zien en wijzen trots op hun mantelzorgtaken en vrijwilligerswerk ten bewijze van hun maatschappelijke betrokkenheid.
Abma: “Ouderenparticipatie is tegenwoordig vooral economisch georiënteerd met een focus op mantelzorg en arbeid”. De aandacht van Abma gaat echter vooral uit naar de participatie in kunst en cultuur, wat zij de kunst van verbondenheid noemt. Er wordt volgens haar te weinig nadruk op sociaal culturele arrangementen voor ouderen die hen kans bieden te participeren. Zij denkt aan zelf muziek maken, dansen, tekenen en schilderen en zingen in een koor. Doen we al, denken sommigen nu bij het lezen. Abma: Ongeveer 12% van de ouderen, de Zwitserleven gevoel pensionado’s, doen dat. Maar hoe zit het met de groep in de inkomens Piramide eronder? Mensen die dagelijks in bestaansonzekerheid verkeren, alleen een AOW hebben of een migratie achtergrond.
Levensverhalen
Met levensverhalen krijg je pas zicht gekregen worden op wat maatschappelijke uitsluiting voor mensen betekent. Jaarlijks kiest Leyden Academy on Vitality and Aging, waar Abma directeur van is , een bijzondere oudere die een gezicht geeft aan exclusie. Theo Warmehoven (76) uit IJmuiden bracht zijn arbeidzame leven door in de haven en op een fabriek. Aantekeningen opschrijven over het werkproces liet liever aan collega’s over. Theo is analfabeet, hield dat geheim omdat hij voor ontslag vreesde. Warmehoven is nu ambassadeur bij de stichting ABC. Afifa Tadmine (74) was maatschappelijk werkster in Amsterdam. Bezoekt, verbindt en activeert buurtgenoten met een migratieachtergrond die geïsoleerd dreigen te raakten en nauwelijks de deur uitkomen. Magdae Römgens, deed wat iedereen van een goed katholiek meisje verwachtte, trouwde, kreeg kinderen, verhulde haar gevoelens en kwam pas uit de kast toen het maatschappelijk (meer) geaccepteerd was. Zij bezoekt nu scholen en verpleeghuizen met haar ‘Tour d’amour. Abma: ”Patiënten en cliënten betrekken bij onderzoek gebeurt tegenwoordig steeds vaker. Al blijft het nog te vaak beperkt tot informeren en raadplegen. Daarentegen is participatie onderzoek van zelfstandig wonende en bewoners van een verpleegtehuis, nog steeds gering. Hierbij spelen de cognitieve en/of verbale beperkingen een rol. Professor Dr. Tineke Abma ziet het als haar opdracht ook deze minder bevoorrechte ouderen beter mee te laten doen in de maatschappij
