In museum De Lakenhal werd vrijdag een bescheiden tentoonstelling geopend over Anton de Kom (1898 – 1945). De Kom was een Surinaamse antikoloniale schrijver, activist en verzetsheld. In 1934 publiceerde hij: ‘Wij slaven van Suriname’, een aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing. Het duurde echter tot 2020, toen De Kom opgenomen werd in de canon van Nederland, voor hij landelijke bekendheid kreeg.
door Hans Schuurman
Een belangrijke rol in deze late waardering speelt de Leidse studenten in de ’60 Rubia Zschuschen en Paul Day. Zij vonden het boek in de universiteitsbibliotheek. “Die we toen héél lang geleend hebben,” zegt Day olijk kijkend. “De naam ‘De Kom’ kenden wij wel vanuit Suriname, daar werd hij in een heel ongunstig daglicht geplaatst. Oproerkraaier, communist! Toen ik het boek las herkenden ik mij zelf onmiddellijk in zijn kritiek op vrijheid en gerechtigheid. Het moment van politiek bewustwording voor Paul Day? “We hebben ’t wel over de tijd van de Maagdenhuisbezetting in Amsterdam, de studentenopstand in Parijs en de Vietnamoorlog, hé”. De
Day sloot zich aan bij de Surinaamse Studenten Unie (SSU). Een hechte club die protesteerden, demonstraties en politieke manifestaties organiseerden. En hun boodschap brachten tijdens culturele feestavonden in de Stadsgehoorzaal. Op avonden dat gedanst werd, zongen wij in het voorprogrammaliederen met een politieke strekking, voordrachten, cabaret. We hadden een opinieblad, ik schreef gedichten een loflied op De Kom,” aldus Day. De Kom werd mijn ‘soulmate’.
De tentoonstelling in de Lakenhal over Anton de Kom vult in een witte plek in Nederlands collectief geheugen over het koloniale verleden. Een zwarte man die actie voerde tégen het koloniale bestuur en vóór rechten van arbeiders. Hij werd veroordeeld en verbannen naar Nederland. Hier zette hij zijn strijd voort. Sloot zich aan bij het verzet tegen de Duitse bezetter. Werd door de Nazi’s gevangen genomen en stierf in een Duits concentratiekamp, slechts vijf dagen voor de bevrijding.
Voor de revival van zijn nalatenschap verdient ook vermelding van de tentoonstelling vorig jaar waar ‘Wij slaven van Suriname’ deel uitmaakte van ‘The 25 books that made history’ in Museum voor Oudheden. ‘Strijden ga ik’, is van 10 november t/m 7 juli 2024 te zien in Museum De Lakenhal. Plus te zien twee korte films van Emma Lesuis. Hedy Tjin maakte de kleurrijke wandschilderingen
