Vorig jaar deed de gemeente 112 fraude thuis onderzoeken bij bijstandontvangers, waarvan 2 onaangekondigde huisbezoeken. Onaangekondigde huisbezoeken ziet de gemeente als uiterst middel om moedwillige fraude aan het licht te brengen. Maar kregen de bezochte bijstanders ook een sanctie? Dat weten we niet, dat registeren wij niet, antwoordde de gemeente. Waarom niet?
door Hans Schuurman
Leiden heeft ca. 130.000 inwoners waarvan ongeveer 3.000 bijstandsgerechtigden. De hoogte van bijstandsuitkering, al naar gelang de gezinssamenstelling, ligt tussen de € 1.200 en € 1.800 per maand. Voor ‘kostendelers’, meer samenwonende volwassenen, is het bedrag ruim € 900. Omdat deze bedragen uit gemeenschapsgeld, 60% rijk en 40% gemeente, betaald worden, checkt de gemeente in sommige gevallen op rechtmatigheid.
Vorig jaar was prominent in het nieuws dat een bijstandsgerechtigde in de gemeente Wijdemeren (bij Hilversum) € 7.000 moest terugbetalen omdat zij jarenlang wekelijks een tas met boodschappen kreeg van haar moeder. Veel gemeenten, waaronder Leiden, pasten hun beleid ruimhartig aan en nu mag een bijstander een boodschappentas ter waarde van maximaal € 1.800 ontvangen. De beruchte twee tandenborstels in de badkamer inspectie van een ‘alleenstaande’ AOW’er hetgeen vaak tot uitkeringskorting leidde, is ook mild aangepast. Op proef mag je sinds enige tijd 6 maanden samenwonen zonder dat de uitkeringen in gevaar komen.
Uitkeringen en fraude is een gevoelig onderwerp en de overheid loopt op eieren sinds de toelageaffaire. Mede hierdoor geïnspireerd stelden PvdA en SP vragen over het aantal (on) aangekondigde huisbezoeken. Dat bleek allemaal nog wel mee te vallen. In 2020: 69 fraude onderzoeken – 6 onaangekondigde huisbezoeken. In 2021: 51 fraude onderzoeken – 6 onaangekondigde (corona jaar) In 2022 103 fraude onderzoeken – 7 onaangekondigde onderzoeken (coronajaar) en in 2023: 112 er 2 onaangekondigde huisbezoeken. ”
Volgens de gemeente worden bij het rechtmatigheidsonderzoek van een uitkering goed naar signalen geluisterd van de klantmanager, politie en/of een toezichthouder. En indien nodig een internetonderzoek, buurtonderzoek óf een huisbezoek afgelegd. ‘Een onaangekondigd huisbezoek wordt alleen afgelegd als dit van belang is voor het onderzoek. En voordat een definitieve conclusie getrokken wordt of er sprake is van fraude’, staat in het antwoord van het stadsbestuur.
Maar waarom is in de gemeentelijke administratie niet te zien wie thuis bezocht werd én een boete kreeg of (gedeeltelijk) zijn uitkering verloor? Wilt u niet weten of uw maatregelen doeltreffend zijn?
Antwoord van de gemeente: “Een huisbezoek is soms noodzakelijk maar wordt nooit als enig middel ingezet om fraude op te sporen. Hierdoor kan niet met zekerheid vastgesteld worden dat alleen dit (on) aangekondigd huisbezoek tot een sanctie heeft geleid en registeren wij dat niet”.
