Géén vrolijk verhaal van Edith Wolvers over de geschiedenis van het Heilige Geest Weeshuis aan de Hooglandse Kerkgracht. Er heerste een streng Protestant christelijk regiem en een liefdeloze behandeling van de kinderen. De verdiensten van de weeskinderen betaalden (grotendeels) de weeshuisexploitatie. In 1961 sloot het weeshuis met nog slechts 25 bewoonster(tje) s. Inwerkingtreding van de Wet Weduwen en Wezen bezorgden weeskinderen een uitkering, waardoor zij onderdak vonden bij particulieren.
door Hans Schuurman
“Laatst bezocht een oude dame die hier gewoond had met haar kleindochter onze weeshuis tentoonstelling”, vertelt Wolvers. “Mevrouw vertelde over haar onaangename jeugd, de kille sfeer die heerste en de schijnheiligheid”. En zij vervolgt: “Bij de start van het weeshuis in 1583 waren er ca. 50 wezen, toen de pest epidemie op z’n hoogtepunt was 1.250. De kinderen lagen soms met z’n drieën in één bed”. “Als ze bijbel les kregen, moesten ze de teksten opzeggen voor de regenten. Dan kregen zij van hen één dubbeltje, die zij vervolgens in de collectebus moesten stoppen”.
De Leidse wezen werden vooral in de lakenindustrie tewerkgesteld, ook wel in andere beroepen als zij daarvoor aanleg toonden. Hun loon moesten zij afdragen aan het weeshuis. Jongens tekenden vaak voor het leger in Nederlands-Indië. Het weeshuis was een strenge leerschool, voor overtreding, het minste en geringste vergrijp, kreeg je straf. Een bordje om je nek dragen met ‘dief’ of ‘wegloper’ erop of een ‘blok aan je been’. Als je de ‘pechvogel’ kreeg toegeworpen, werd je met de plak op je handen geslagen”. Het eten was sober zoetemelkrijstebrijgrutten, groentepotje en één keer in de week vlees, brood véél brood. Bier werd gedronken, water werd je ziek van. Door de lakenindustrie was het grachtenwater vervuild.
Tentoonstellingen De gratis tentoonstelling “Wees een wees” voor groep 6 t/m 8 is open op woensdag en donderdag van 9.00-12.00 uur. Reserveren via de website. ‘De wezen spreken’ voor iedereen te bezichtigen op dezelfde dagen van 13.00-16.30 uur. Te zien een onthutsende film met interviews van oud wezen en een 3D-presentatie van de bouwgeschiedenis. Die presentatie werd donderdagavond ook vertoond voor het Erfgoedcafé waarbij Edith Wolvers vertelde over de geschiedenis. Die avond werd tevens stilgestaan bij het recent overlijden van de filantroop Loek Dijkman. Zijn Stichting Utopa kocht in 2010 het weeshuis, restaureerde het en creëerde een plek voor organisaties gericht op kinderen, kinderrechten en jongeren. Informatie https://www.utopa-weeshuis.nl
